Maszyna parowa Watta
Rewolucja przemysłowa – proces zmian społecznych, ekonomicznych i politycznych, który został zapoczątkowany na przełomie XVIII i XIX wieku w Anglii i był związany z przejściem od produkcji manufakturowej, małotowarowej bądź rzemieślniczej towarów do produkcji fabrycznej na dużą skalę.
Przyczyny[]
Główną przyczyną rewolucji przemysłowej była eksplozja demograficzna. W wyniku rosnącej liczby mieszkańców rosły również potrzeby rynków. Nie mogły ich zaspokoić manufaktury, które od produkcji rzemieślniczej różniła się tylko organizacją procesu produkcji. Drugą, pod względem ważności, przyczyną rewolucji przemysłowej była rewolucja agrarna, która doprowadziła do przemiany tradycyjnego feudalnego rolnictwa w rolnictwo nowoczesne. Inną z przyczyn były zasoby finansowe Królestwa pochodzące zwłaszcza z eksploatacji kolonii i obszarów zależnych - handlu tytoniem, niewolnikami. W okresie poprzedzającym rewolucję 5% dochodu państwa pochodziło z kolonii. Jako kolejną przyczynę wskazuje się liberalizację handlu, które pozwoliły Wielkiej Brytanii na zastosowanie wynalazków technologicznych w sposób bardziej efektywny niż działoby się to w krajach o ostrzejszych reżimach. Niezwykle ważna jest również sytuacja polityczno-gospodarcza; Wielka Brytania jako jedyna w Europie nie została zniszczona bądź co najmniej osłabiona przez wojny napoleońskie, a wyszła z nich wzmocniona dzięki wzmożonemu eksportowi. Innym powodem jest protestancka etyka pracy. Pozwoliła ona na wyodrębnienie się klasy przedsiębiorców, którzy wierzyli w postęp, technikę i pracę.
Rewolucja przemysłowa miała dwa różne etapy: pierwszy, rozpoczęty w XVIII wieku oraz drugi, niejako wtórny - w wieku dziewiętnastym.
Początki[]
Rewolucja przemysłowa zaczęła się w Anglii, najlepiej rozwiniętym i najbogatszym wówczas kraju świata, który miał także wydajne rolnictwo i surowce energetyczne (węgiel kamienny). W Anglii XIII-wieczne chałupnictwo wełniane nie zaspokajało potrzeb rynku. Stało się to powodem do poszukiwania nowych rozwiązań technologicznych, zwłaszcza w technologiach tekstylno-odzieżowych. Rewolucji w przędzalnictwie dokonała Przędąca Jenny (Spinning Jenny) - maszyna przędzalnicza wynaleziona przez Jamesa Hargreavesa w 1764 i udoskonalona przez Richa Arkwrighta w 1767). Można było na niej wytwarzać jednocześnie 16 nici. Początkowo napędzana siłą mięśni, przerobiona na mechaniczną, napędzaną kołem wodnym.
W 1763 James Watt zmodernizował silnik parowy Thomasa Newcomena z 1712. Watt zbudował też mechanizm, z pomocą którego ruch posuwisty tłoków był zamieniany na ruch obrotowy. W 1784 powstała pierwsza fabryka przędzalnicza, w której użyto silniki parowe Watta. Zapotrzebowanie na maszyny parowe powodowało wzrost znaczenia górnictwa i hutnictwa.
W roku 1785 Edmund Cartwright opracował krosno mechaniczne, które zwiększyło wydajność w tkactwie aż 40-krotnie. Równocześnie z włókiennictwem rozwijała się metalurgia - zastosowanie do wytopu surówki o znacznie wyższej kaloryczności (wzrost wydajności i jakości). Rozwój w przemyśle pociągnął za sobą rozwój w komunikacji.
Rozkwit[]
W 1803 został zbudowany pierwszy statek parowy. Wynalazcą statku był Robert Fulton. W latach 1814-1825 George Stephenson stworzył parowóz. Druga rewolucja przemysłowa przypada na drugą połowę XIX i początki XX stulecia. Spowodowana została gwałtownym rozwojem nauki, któremu towarzyszyło powstanie nowych rozwiązań technicznych, począwszy od silnika gazowego, poprzez dynamit i karabin maszynowy, aż po odkurzacz elektryczny w 1907 roku.
Skutki rewolucji przemysłowej[]
- urbanizacja związana z migracją ludności ze wsi do miast
- postęp wiedzy medycznej i higieny
- zmniejszenie zatrudnienia w rolnictwie - zwiększenie w przemyśle (później w usługach)
- narodziny proletariatu
- narodziny ruchu robotniczego i ideologii socjalistycznej
- zwiększenie wydobycia węgla i żelaza
- powstanie i rozwój kolei
- zastosowanie maszyn parowych w fabrykach, na statkach oraz na kolei
- zwiększenie rozwoju miast północnej i północno wschodniej Anglii (Manchester, Liverpool, Birmingham)
- wzrost liczby ludności, przede wszystkim w miastach (migracja; zwiększony przyrost naturalny)
- Zmiana stylu życia, początki nowych dziedzin - turystyka, rekreacja
- Zwiększone zapotrzebowanie na informację, początek epoki informacji, dającej podwaliny pod nowoczesną prasę i media